Mở rộng thị trường cho doanh nghiệp thương mại điện tử – Bộ Công Thương

Trước bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số là một vấn đề “sống còn” trong quá trình phát triển kinh doanh, tạo ra cơ hội phát triển thị trường cho doanh nghiệp thương mại điện tử (TMĐT) ở Việt Nam.

Nhận định này được đưa ra tại Hội thảo “Phát triển thị trường cho doanh nghiệp TMĐT trong bối cảnh chuyển đổi số”, tổ chức sáng ngày 17/11 theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt sự ứng dụng sâu rộng các thành tựu công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, chuyển đổi số là một vấn đề “sống còn” trong quá trình phát triển kinh doanh. Chuyển đổi số sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ tìm kiếm một mô hình hoạt động kinh doanh linh hoạt hơn, vừa tiết giảm chi phí, vừa tối ưu nguồn lực để vượt qua khó khăn.

Thông tin trong Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2021 vừa được Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số công bố mới đây cho thấy, trong những năm qua, Việt Nam liên tục ghi nhận mức tăng trưởng mạnh cả về tỷ lệ người dân sử dụng Internet cũng như số lượng người tiêu dùng mua sắm trực tuyến và giá trị mua sắm doanh thu thương mại điện điện tử B2C liên tục tăng mạnh trong 5 năm qua. Nếu như năm 2016, đạt 5 tỷ USD thì đến năm 2019, mức doanh thu đã tăng gấp đôi, đạt hơn 10 tỷ USD và năm 2020 là 11,8 tỷ USD, với mức tăng trưởng 18% so với năm trước. Thị trường TMĐT toàn cầu được dự báo sẽ tiếp tục có những bước tăng trưởng mạnh mẽ về doanh thu trong những năm tới.

Từ khi bắt đầu đại dịch đến nửa đầu năm 2021, Việt Nam đã có thêm 8 triệu người tiêu dùng kỹ thuật số mới với 55% trong số họ đến từ các khu vực không phải thành phố lớn. 99% người tiêu dùng kỹ thuật số Việt Nam có ý định tiếp tục sử dụng các dịch vụ trực tuyến trong tương lai cho thấy mức độ gắn bó rất cao với các dịch vụ, sản phẩm thuật kỹ số của người dùng Việt Nam. Các chuyên gia nhận định, Việt Nam vẫn là một trung tâm đổi mới hấp dẫn khi nguồn vốn toàn cầu tiếp tục đổ vào. Hoạt động thương vụ, đầu tư tăng vọt trong nửa đầu năm 2021 đạt mức cao kỷ lục 1,37 tỷ USD, vượt qua các khoản đầu tư cả năm của những năm gần đây, được thúc đẩy bởi sự quan tâm đầu tư vào các công ty khởi nghiệp kỹ thuật số trong lĩnh vực TMĐT (e-commerce), tài chính (fintech), sức khỏe (healthtech) và giáo dục (edtech).

Chia sẻ về thực trạng của thị trường TMĐT, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng nhận định, mặc dù thị trường TMĐT đang phát triển khá nhanh và ấn tượng nhưng vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế như: Quy mô phát triển TMĐT giữa các địa phương chưa đồng đều; việc sử dụng tiền mặt trong các giao dịch TMĐT vẫn còn khá phổ biến; thách thức cạnh tranh giữa các sàn TMĐT trong nước với sàn TMĐT nước ngoài; niềm tin của người tiêu dùng với các giao dịch trực tuyến chưa cao. Bên cạnh đó, thách thức về an toàn, an ninh mạng và bảo mật cá nhân trong các giao dịch TMĐT cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp. Thêm vào đó, hoạt động vận tải giao nhận hàng hóa chưa đáp ứng yêu cầu, nhân lực hiểu rõ và tham gia vận hành hệ thống TMĐT còn thiếu… Những khó khăn này đòi hỏi cả sự đồng hành cùng tìm giải pháp để phát triển thị trường cho các doanh nghiệp đang chuyển đổi và các cơ quan quản lý nhà nước.Có thể thấy, thị trường TMĐT hiện đang trở thành một hình thái kinh doanh phổ cập của doanh nghiệp và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng. Đặc biệt trong năm 2020 và 2021, trước ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong kinh doanh thì thị trường TMĐT đã trở thành kênh kinh doanh hữu hiệu giúp các doanh nghiệp vừa giao dịch được với khách hàng, vừa đảm bảo các yêu cầu trong phòng chống dịch. Vì vậy, TMĐT sẽ là xu hướng mua sắm mới với tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Đây là cơ hội tốt giúp các doanh nghiệp sản xuất phục vụ khách hàng mọi lúc mọi nơi, mang tiện ích và trải nghiệm tốt đến cho người tiêu dùng. TMĐT tăng trưởng ấn tượng cũng buộc doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ phải chuyển dịch mới kịp thời đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Từ những kinh nghiệm thực tế, ông Nguyễn Huy Hoàng – Giám đốc phát triển Đối tác kinh doanh của Lazada Việt Nam – chia sẻ, trước bối cảnh hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn phải đối mặt với thách thức do chưa được trang bị tư duy kinh doanh trên nền tảng số; thiếu dữ liệu vận hành trên nền tảng số; khả năng tiếp cận khách hàng trong bối cảnh người tiêu dùng có xu hướng thắt chặt chi tiêu do đại dịch; bài toán đầu tư về chi phí vận hành… Nếu làm tốt các vấn đề này, các doanh nghiệp có thể dễ dàng thích ứng với sự phát triển của xã hội cũng như đáp ứng các nhu cầu của người tiêu dùng.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Phạm Hồng Quất – Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) – cho biết, trong bối cảnh đầy cơ hội và thách thức, cộng đồng doanh nghiệp đã chủ động, tích cực tìm hướng đi mới, áp dụng chuyển đổi số trong vận hành doanh nghiệp để có thể duy trì tối đa hoạt động sản xuất – kinh doanh. Mô hình nền kinh tế số đang hiện hữu rõ ràng hơn lúc nào hết. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, trong đó có nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) còn mơ hồ khi định hướng và triển khai hoạt động sản xuất – kinh doanh theo mô hình kinh tế số.

Tại phiên thảo luận về quá trình thay đổi từ mô hình doanh nghiệp, mô hình quản lý truyền thống sang doanh nghiệp số, ông Ôn Như Bình – Giám đốc kinh doanh chiến lược Teko Việt Nam – chia sẻ, nhiều doanh nghiệp truyền thống vẫn đang đặt vấn đề lợi nhuận lên rất nhiều trong quá trình chuyển đổi số trong khi vẫn chưa có nền tảng ổn định để tạo ra lợi nhuận. Trong khi đó, việc mở rộng kênh bán, kênh chăm sóc khách hàng, tích hợp tối ưu các công nghệ mới như dữ liệu, bảo mật khách hàng, phương thức điều hành, quy trình làm việc, văn hóa doanh nghiệp… lại đòi hỏi sự đầu tư về tài chính và giải pháp từ doanh nghiệp khiến họ dễ nản và bỏ cuộc.

Bên cạnh công tác quản lý, vấn đề được các doanh nghiệp đưa ra trao đổi tại diễn đàn vẫn là hậu cần và logistics. Ông Bùi Quốc Anh – Phụ trách Sàn giao dịch TMĐT Postmart – thông tin, thực tế, bên cạnh những mặt tốt, đại dịch Covid-19 kéo dài cũng khiến chuỗi cung ứng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự thiếu hụt đầu vào sản xuất, các biện pháp phong tỏa, giãn cách xã hội và khó khăn trong vận hành các tuyến vận tải biển, chiếm tới 90% lưu lượng vận chuyển hàng hóa quốc tế. Trong nước, Postmart tập trung vào phục vụ các mặt hàng nông sản, các sản phẩm thiết yếu để phục nhu cầu của người tiêu dùng. Tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh khiến khó khăn, hạn chế nhiều trong việc vận chuyển liên vùng, liên tỉnh, đối với mặt hàng nông sản, do đặc thù ngành hàng nên gặp khó khăn và việc vận chuyển giao vận vẫn chưa được nhanh.

“Trong bối cảnh dịch bệnh như hiện nay, việc kiểm soát chi phí vận chuyển ở mức hợp lý là yêu cầu lâu dài của doanh nghiệp. Chi phí này ảnh hưởng rất lớn tới giá cả các mặt hàng nhất là nông sản của Việt Nam, cũng ảnh hưởng tới mức giá mua nguyên liệu cho nông dân. Do đó, giải pháp tức thời và lâu dài để hỗ trợ cho doanh nghiệp chính là tìm các giải pháp cho khâu logistics. Đồng thời, doanh nghiệp cần phải đẩy mạnh chuyển đổi số, hướng tới phát triển bền vững và đa dạng hóa kênh bán hàng” – ông Bùi Quốc Anh kiến nghị.

Đồng quan điểm, theo ông Nguyễn Đắc Việt Dũng – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Sendo, trong bối cảnh dịch Covid-19, người dân và các doanh nghiệp đều đã có sự thay đổi nhận thức trên nhiều phương diện của chuyển đổi số. Do vậy, cũng cần thúc đẩy, tạo làn sóng tích cực cho TMĐT và thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam nhất là định hướng phát triển nền tảng thanh toán không tiền mặt dành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đại dịch đã làm thay đổi đáng kể nền thương mại vì sự chuyển đổi từ mua sắm truyền thống sang trực tuyến. Vì vậy, để tạo thị trường trong bối cảnh mới, các doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh nhạy tận dụng cơ hội đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, nắm bắt công nghệ để phát triển thị trường. Đồng thời, sự phối hợp của các bộ, ngành và các doanh nghiệp cũng là yếu tố quyết định thành công của bước tiến chuyển đổi số cho doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay.